|
|
ŁOWIECTWO W HISTORII ZIEMI KRAKOWSKIEJ |
|
Łowiectwo od najdawniejszych dziejów ludzkości związane było z życiem człowieka, stanowiąc obok zbieractwa podstawę bytu pierwotnych społeczności. Upolowane zwierzęta dostarczały, obok żywności materiałów na okrycie, narzędzia i broń. Ślady obecności pradziejowych łowców (neandertalskich) na Ziemi Krakowskiej należą do najstarszych w Polsce i pochodzą sprzed 150 tys. lat (Piekary, jaskinie ojcowskie). Do czasów piastowskich na ziemiach polskich trwał okres tzw. łowów "swobodnych" - nieograniczonych prawem. W epoce neolitu nastąpił rozwoju osadnictwa, rolnictwa, hodowli i pasterstwa, a łowiectwo stanowiło ważną formę uzupełnienia pożywienia. Wraz z tworzeniem się państwa polskiego (X-XII w.) ukształtował się monopol łowiecki panującego ("łowieckie regale"), dający władcy wyłączne prawo polowania. Prawo do łowów na określonym obszarze i na niektóre gatunki zwierzyny nadawane było przez władców w formie przywilejów, głównie dostojnikom, rycerstwu i duchowieństwu. Łowiectwo stanowiło rozrywkę uprawianą z zamiłowaniem przez niemal wszystkich władców, a dwór królewski pełnił rolę głównego ośrodka łowiectwa w kraju. Nadanie w XIV w. rycerstwu prawa polowania na posiadanych ziemiach (przywilej Koszycki z 1374 r.) nastąpił upadek łowieckiego monopolu panującego i rozwój łowiectwa uprawianego głównie przez szlachtę. Wówczas to również sokolnictwo cieszyło się największym rozkwitem i popularnością wśród władców i szlachty. Łowiectwo od bardzo dawna obwarowane było różnymi formami prawa. Do najważniejszych pod względem historycznym łowieckich aktów prawnych należała ustawa z 1420 r. ogłoszona w Krakowie przez Władysława Jagiełło. Ustawa ta wyznaczała czas ochronny dla zwierzyny, zezwalając na łowy w okresie od zebrania wszystkich zbóż aż do św. Wojciecha tj. do dnia 23 kwietnia. Przez stulecia, od czasów panowania Kazimierza Wielkiego poprzez rządy dynastii Jagiellonów ulubionym miejscem królewskich łowów była Puszcza Niepołomicka. Zamek królewski w Niepołomicach wzniesiony w czasach Kazimierza Wielkiego przez wieki pełnił rolę myśliwskiej rezydencji. Czasy świetności królewskich polowań na Ziemi Krakowskiej trwały do rządów saskich i przeniesienia stolicy (1596 r.). Łowiectwo uprawiane przez szlachtę i ziemiaństwo kwitło w otoczeniu licznych dworkach i majątkach ziemskich. Rozbiory Polski (1795 r.) powstrzymały rozwój łowiectwa i możliwość działalności organizacyjnej. Ziemia Krakowska znajdowała się w zaborze austriackim, a jej niewielką cześć objął zabór rosyjski. W zaborze austriackim funkcjonowało m.in. Galicyjskie Towarzystwo Łowieckie we Lwowie (od 1876 r.), sprawujące nadzór nad łowiskami w Małopolsce (od 1920 r. pod nazwą Małopolskie Towarzystwo Łowieckie we Lwowie). W 1923 r. powstał w Warszawie Naczelny Związek Polskiego Łowiectwa przemianowany w Centralny Związek Polskich Stowarzyszeń Łowieckich, a następnie w Polski Związek Łowiecki (1936 r.). Od samego początku Małopolskie Towarzystwo Łowieckie stanowiło jeden z oddziałów organizacji ogólnopolskiej. W 1925 r. w Krakowie powstało Towarzystwo Łowieckie Województwa Krakowskiego, (przemianowane w 1926 r. na Towarzystwo Łowieckie Zachodniej Małopolski), funkcjonujące jako oddział Małopolskiego Towarzystwa Łowieckiego we Lwowie. Początkowo na terenie ówczesnego województwa działało 11 towarzystw i różnego rodzaju organizacji łowieckich. W 1936 roku do Polskiego Związku Łowieckiego przystąpiły istniejące organizacje łowieckie i utworzony został oddział PZŁ w Krakowie. Druga wojna światowa (1939 r.) zasadniczo przerwała działalność myśliwych. Po wojnie w 1945 r. reaktywowano PZŁ i wznowiono funkcjonowanie organów wojewódzkich. Już w 1945 r. do działalności przystąpił Oddział Krakowski Polskiego Związku Łowieckiego. Reaktywowano dawne i zakładano nowe koła łowieckie. W pierwszych latach po wojnie Oddział PZŁ w Krakowie działał pod przewodnictwem dr Adama Lardemera, zasłużonego działacza łowieckiego, który od 1946 r. pełnił funkcję prezesa Zarządu Oddziału oraz Prezesa Rady Łowieckiej w Krakowie. W latach 1966-1975 w obszarze ówczesnego województwa krakowskiego działało ogółem 193 kół łowieckich. Po reformie administracyjnej w 1976 r. na terenie nowoutworzonego województwa działało 60 kół łowieckich. Obecnie na terenie Okręgu Krakowskiego PZŁ koła łowieckie dzierżawią 60 obwodów łowieckich. Niezależnie dwa obwody Lasów Państwowych wyłączone z dzierżawienia stanowią ośrodki hodowli zwierzyny: na terenie Puszczy Niepołomickiej OHZ - Niepołomice i w Puszczy Dulowskiej - OHZ Dulowa. Do głównych gatunków zwierzyny drobnej występujących na Ziemi Krakowskiej należą: bażant, lis, kaczka, zając i kuropatwa, a ze zwierzyny grubej sarna, dzik oraz nielicznie jeleń. Krakowska organizacja łowiecka PZŁ zrzesza ok. 2000 myśliwych (2008 r.). Organem wykonawczym jest Zarząd Okręgowy PZŁ w Krakowie. Przy Okręgowej Radzie Łowieckiej PZŁ działają komisje problemowe, m.in. Komisja Etyki, Tradycji i Kultury Łowieckiej, Komisja Hodowlana, Komisja Strzelectwa Myśliwskiego, Komisja Kynologiczna, Komisja Prawna, Komisja ds. Współpracy z Mediami. Do organów okręgowych PZŁ należą Okręgowy Sąd Łowiecki, Rzecznik Dyscyplinarny. Organem kontroli wewnętrznej jest Okręgowa Komisja Rewizyjna. Okręgowa Rada Łowiecka posiada swój sztandar oraz ustanowione w 1984 r. odznaczenie - Medal Za Zasługi dla Łowiectwa Krakowskiego, które nadaje Kapituła Medalu. Myśliwi krakowscy wnieśli znamienity wkład w historię i kulturę polskiego łowiectwa oraz z chlubą dziedziną wspaniałe tradycje przejęte od naszych przodków.
Krzysztof J. Szpetkowski |
|
